W ramach wizyty studyjnej projektu Niewidzialni Mieszkańcy na początku września 2023 odwiedziliśmy Helsinki. Sprawdziliśmy jak działają instytucje publiczne i organizacje pozarządowe zajmujące się przyjmowaniem nowych mieszkańców oraz pomocą w integracji ze społęcznością przyjmującą.
Mimo że Finlandia może wydawać się krajem odległym w konntekście życia społęcznego, znaleźliśmy wiele podobieństw i inspiracji.

Helsinki to miasto wyjątkowo zróżnicowane narodowościowo i niewątpliwym wyzwaniem jest stworzenie systemu integracyjnego dla wszystkich mieszkańców. Aby dowiedzieć się więcej odwiedziliśmy następujące instytucje i organizacje:

- The Deaconess Foundation
- Al Amal
- Living Room
- House of Helsinki
- International House Helsinki
- Biblioteka Oodi

Spotkaliśmy się również z przedstawicielami białoruskiej diaspory oraz Stowarzyszeniem Ukraińców w Finlandii.

The Deaconess Foundation

To olbrzymia organizacja z bogatą i długą historią działalności, Aktualnie prowadzą około 70 projektów w tym Al Amal oraz Living Room.

Al Amal (j. pol. nadzieja)

To miejsce zajmujące się osobami migranckimi bez dokumentów. Z różnych przyczyn np. zaniedbania rodziców, którzy dokumentów nie wyrobili. Dostanie dokumentu potwierdzającego legalność pobytu w Finlandii szczególnie dla osób pochodzących z Azerbejdżanu, Iraku, Iranu jest niezywkle trudnia. Procedura może trwać latami i wymaga wielu prób.

Al Amal zapewnia pomoc prawną w językach ojczystych osób migranckich i wraz z osobą ubiegającą się o statuś wolontariusze lub pracownicy przechodzą cały proces.

Oprócz tego Al Amal jest bezpiecznym miejscem spotkań, znajduje się w dzielnicy poza centrum, która jest wielokulturowa i skupia w sobie narodowości potrzebujące pomocy prawnej ze względu na pochodzenie.

Living Room

Miejsce dla młodych dorosłych - przyjezdnych, którzy stoją przed wyzwaniem adaptacji, integracji w nowym środowisku, niejednokrotnie trudnym dla osób migranckich. Living room zapewnia pomoc w odrabianiu lekcji, wspólne posiłki, rozmowy, bezpieczną przestrzeń otwartą do spotkań. Wszystkie te działania samoistnie prowadzą do tworzenia się społeczności wspierającej i zintegrowanej.

Inspirującym przykładem dla nas jest jedno z działań, w ramach którego organizacja łączy fińskie rodzinie, które są gotowe na zasadach wolontariackich pomóc w adaptacji młodym osobom migranckim (regularne spotkanie, rozmowy, czasem pomoc w podjęciu życiowych decyzji, wspólne święta, spędzanie razem wolnego czasu).

House of Helsinki

Młoda organizacja, która powstała w 2019 roku. Rozmawialiśmy z koordynatorami projektu REFUFIN, który skupia swoje działania wokół uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy. Koordynowali transport na granicach polsko - ukraińskiej oraz fińskiej dla osób które chciały wyjechać do Finlandii. Obecnie skupiają się na dobrym informowaniu nowych mieszkańców na temat przysługujących im praw, procedur, możliwości rozwoju.
To co było dla nas istotne to to, że finansowane ze środków publicznych trwają trzy lata. To całkiem niezła perspektywa by sumiennie zacząć i przeprowadzić działania pomocowe.

International House Helsinki

Miejsce systemowe, zorganizowane przez władze miasta, które oferuje szereg podstawowych informacji i dokumentów dotyczących życia w Finlandii dla osób migranckich. Wachlarz dostępnych materiałów, podręczników, dokumentów i poradników był zachwycający.
Miejsce jest dostępne dla osób z niepełnosprawnościami.
Pracownicy i pracowniczki bez problemu posługują się językiem angielskim. Podstawowe dokumenty zawierają w sobie instrukcję ich wypełnienia w języku angielskim. Są ogólnodostępne.

W wielu językach dostępne są również poradniki jak zacząć życie w Finlandii, jak zapisać dziecko do szkoły i jak wygląda edukacja w Finlandii, książeczka powitalna w kilkunastu językach. (Po zapytaniu czy jest po polsku, pracownik zaczął nas przepraszać, że jeszcze takiego nie posiadają).

Atmosfera była niezwykle przyjazna, nie doświadczyliśmy żadnych nerwowych sytuacji.

W przestrzeni dostępne są komputery i drukarki by każda osoba mogła na miejscu przygotować odpowiednie pisma.

Innym, wartym skopiowania w polskich urzędach rozwiązaniem, jest oddzielenie grubymi kotarami miejsc do prowadzenia dłuższych wywiadów z klientami/kami. Zapewnia to komfort i poufność rozmowy.

Biblioteka Oodi

Jedno z kultowych miejsc w Helsinkach. Dało nam wiele inspiracji dotyczących naszego centrum czyli Baobabu. Niezwykle wygodne i dostępne rozwiązania w dużej przestrzeni. bezpieczne miejsce, otwarte dla wszystkich, darmowy dostęp (w tym sal szkoleniowych, sprzętu komputerowego, maszyn do szycie, i oczywiście do internetu).

Część naszych spotkań odbywała się po prostu w przestrzeni biblioteki, czy to na wygodnym tarasie, czy w kawiarni.

Białoruska Diaspora w Finlandii

Spotkaliśmy się również z przedstawicielami Białoruskiej Diaspory w Finlandii aby porozmawiać o ich wyzwaniach w Helsinkach. Białoruska społeczność organizuje regularne spotkania oraz wydarzenia kulturalne mające na celu zachowanie języka i kultury białoruskiej.

Po protestach na Białorusi w 2021 r. media i niektóre ngo (w tym Amnesty International) kontaktowały się i okazywały zainteresowanie oraz władze mówiły o wsparciu, jednak po rozpoczęciu pełnoskalowej wojny Rosji z Ukrainą sytuacja się zmieniła, w tym momencie białoruska społeczność prawie nie ma kontaktów z władzami czy fińskimi organizacjami i wsparcia z ich strony

WNIOSKI I PODSUMOWANIE

Wizyta utwierdziła nas w przekonaniu że w Finlandii panuje problem z zatrudnieniem osób cudzoziemskich a program integracji (w tym nauka języka fińskiego oraz nauka o kulturze) nie jest w pełni wydajny. Taki program trwa rok i może wywoływać dużą presję u osób z niego korzystających. Nowy program edukacji również jest wymagający a momentami bezlitosny. Stąd potrzeba pomocy ze strony organizacji pozarządowych.

W ogólnym odczuciu zauważamy, że dostępność usług w przystępnej formie jest na drastycznie wyższym poziomie niż w Lublinie. Sprawdzając strony internetowe instytucji i organizacji od razu pojawia się opcja tłumaczenia na kilka języków ( z założenia każda strona posiada tłumaczenie w języku angielskim). Nie mieliśmy żadnego problemu w komunikacji z przedstawicielami instytucji/organizacji. Jest to zapewnienie realizacji podstawowej potrzeby - bezpiecznej, komfortowej komunikacji. Ułatwiają to też: przejrzystość informacji, ogólnodostępne materiały, poradniki i dokumenty w kilkunastu językach.

Problemy?

Porównując dwa kraje, z pewnością barierą w pierwszym kontakcie np. uchodzcow z Ukrainy ze społecznością Finlandii będzie wymóg znajomosci języka fińskiego. Oczywiście jak ktoś zna biegle angielski to sobie poradzi, ale nie może marzyć o znalezieniu pracy. W Polsce, jest szansa dogadać się nawet bez znajomosci języka (zwłaszcza z osobami mówiącymi po ukraińsku czy rosyjsku).

Inną trudnością są radykalnie wysokie ceny. Ktoś kto nie pracuje, albo pracuje dorywczo, nie będzie w stanie zapewnić sobie nawet podstawowych potrzeb. Nie ma co też liczyć, że uda się przeżyć posiadając jakieś oszczędności z kraju pochodzenia. Znikną błyskawicznie.

____

Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy.