Niewidzialne/i mieszkańcy/ki - rzecznictwo na rzecz migrantów/ek w Lublinie.
Stowarzyszenie Homo Faber 2022 - 2023
Projekt realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele - Fundusz Krajowy Finansowanego przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
(wraz z rekomendacjami)
stan na 11.12.2023
Wprowadzenie
Problem
Cel
Metodologia
Monitorowane instytucje
Rekomendacje
Praca nad wdrażaniem rekomendacji
Uwagi
Kiedy na wiosnę 2021 r. przygotowywaliśmy się do przeprowadzenia monitoringu integracji cudzoziemców w Lublinie myśleliśmy, że będzie to prosta, choć wymagająca sporego nakładu sił, i skrupulatności praca. Miała być powtórzeniem, po 10 latach, pierwszego monitoringu, który jak się okazało miał istotny wpływ na to w jaki sposób są postrzegane i jak funkcjonują w przestrzeni miasta osoby, które wybrały Lublin jako swoje miejsce do życia. Pozyskana wtedy wiedza, przygotowane rekomendacje, przeprowadzone rozmowy, spotkania, szkolenia dały na lata intelektualny napęd wprowadzaniu zmian.
Po dekadzie chcieliśmy pracować podobną metodologią, by móc porównać zmianę (lub jej brak). Rzetelna wiedza i doświadczenie to nasze podstawowe narzędzie do wywierania wpływu na decyzje instytucji publicznych. Wszak my, jako organizacja pozarządowa nie mamy ani władzy, ani społecznego mandatu. Naszą mocą jest siła argumentu, a ta jest wypadkową wiedzy, kompetencji, doświadczenia i wypracowanych relacji opartych na zaufaniu ze strony monitorowanych instytucji. Bez tego możemy być tylko tubą pokrzykującą na władzę i administrację, bez jakichkolwiek szans na wprowadzenie społecznej zmiany. Jako organizacja społeczna pracująca na rzecz praw człowieka, chcemy być skuteczni.
Pracując nad monitoringiem ze swojej oceny wyjęliśmy kwestie związane z bezpośrednią pomocą humanitarną dla ofiar rosyjskiej napaści na Ukrainę. Wiedzieliśmy, że setki tysięcy uchodźców przebywających, choć przez chwilę, w naszym mieście będą miały zdecydowany wpływ na funkcjonowanie instytucji, zdecydowaliśmy się przełożyć rozpoczęcie realizacji projektu na drugą połowę 2022 roku, jednocześnie zdając sobie sprawę, że i tak „przedwojenne” założenia muszą ulec zdecydowanej przebudowie.
W 2021 roku pisaliśmy tak: „W ciągu 10 lat liczba migrantów/ek w Lublinie wzrosła 10-krotnie. Nie poszły za tym zmiany w zaangażowaniu władz miejskich w proces integracji - co od lat w swoich politykach sugeruje UE i Rada Europy. Nie istnieje żadna komórka miejska, która posiadałaby podstawowe dane choćby na temat składu i wielkości migracji nie mówiąc o wdrażaniu spójnych strategicznych działaniach. Migranci/tki pozostają bez systemowego wsparcia władz, a to naraża ich/je na dyskryminację. Chcemy sprawdzić stan potrzeb i poziom ich zaspokojenia.”
Historia dołożyła do tego dwa wielkie przypisy: kryzys humanitarny na polsko-białoruskiej granicy oraz obecność w Lublinie kilku milionów osób uciekających z pogrążonej w wojnie, wywołanej przez Rosję, Ukrainy.
Życie milionów ludzi zmieniło się diametralnie, zmieniła się także Polska. Nigdy już nie wrócimy do sytuacji sprzed 24 lutego 2022 r. Zmienił się także Lublin, i żyjące w nim grupy „nowych mieszkańców”. Nie tylko pod kątem ilość, ale także potrzeb. Zmienił się także sposób postrzegania migrantów, uchodźców przez tzw. społeczeństwo przyjmujące.
Sytuacja migracyjna w Lublinie w ostatnich latach uległa bardzo dużej zmianie. Kiedy zaczynaliśmy pracę wspierającą integrację w 2008 roku, badania wskazywały, że większość przybywających do miasta imigrantów to migranci sezonowi. Przeprowadzone przez nas badania studentów wskazywały na liczbę 878 osób. W 2022 r. było ich już 8 793. Co stawia Lublin na pierwszym miejscu w Polsce pod względem umiędzynarodowienia uczelni.
Zmiana następowała stopniowo. Kluczowym był tu rok 2014 - upadek ukraińskiej Rewolucji Godności i wojna z Rosją. Wg. Urzędu ds. Cudzoziemców w latach 2014-16 migrowało do Polski trzy razy więcej Ukraińców niż w roku 2013; w 2014 roku rozpatrzono pozytywnie 21178 wniosków (pobyt czasowy i stały) a 2016 roku 63 807 wniosków (pobyt czasowy i stały) [dane za migracje.gov.pl]. W Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie w 2016 roku zarejestrowano 7 360 kart różnego typu pobytów, w 2020 mimo pandemii zarejestrowano dwa i pół raza więcej: 18943 kart różnego typu pobytu z krajów: Ukraina, Białoruś, Bułgaria. Co ważniejsze, jak wskazywały badania ekspertów/ek, migracja zmieniła swój charakter z tymczasowej na stałą. W 2019 roku Miejski Urząd Pracy w Lublinie zarejestrował 1 887 oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi; 1 828 dotyczyło obywateli Ukrainy, 28 Białorusi. W Lublinie w grudniu 2019 roku zameldowanych było 5 004 cudzoziemek i cudzoziemców.
Całą, skrupulatnie tkaną z różnych źródeł wiedzę, podważył wybuch pełnoskalowej wojny w Ukrainie. Tylko w ciągu pierwszych dwóch miesięcy przez Lublin przejechało 1 200 000 a 138 tysięcy zostało w nim na co najmniej jedną) jedną noc (dane Unii Metropolii Polskich). Znaczna część z nich została w mieście na dłużej, bądź mieszka do tej pory. Przy takiej skali „nowych mieszkańców” dotychczasowe narzędzia integracji, wsparcia, czy choćby badania skali migracji stały się bezużyteczne. Zmieniły się też priorytety i władz, i organizacji społecznych, które z dnia na dzień musiały zmienić się w organizacje humanitarne, czy tysięcy ludzi chcących (co nie znaczy umiejących) nieść pomoc.
Wojna zmieniła lubelską rzeczywistość.
Jednocześnie stare problemy pozostały.
Brak państwowej polityki w zakresie integracji imigrantów, a także idący za tym brak zainteresowania państwa migrantami sprawia, że samorządy stają się głównymi graczami w procesach integracji - co jest zgodne z polityką „wielopoziomowego zarządzania migracjami” postulowaną przez UE od Traktatu z Lizbony. I choć wspieranie integracji nie jest wpisane do zadań własnych samorządów, są mieszkańcami. Tymczasem jak wynikało z naszych wcześniejszych badań (m.in. w obszarze dostępności kultury), są oni mieszkańcami niewidocznymi, a w większości antropologiczny brak różnic i próba szybkiej asymilacji sprawia, że pozostają poza zainteresowaniami lokalnych władz.
Skalę zaniedbań systemowych pokazują też doświadczenia pracy punktu porad antydyskryminacyjnych, który prowadzimy od 2013 roku (przekształcony w 2023 w Antidiscrimination Hub, skupiający się nanpomocy cudzoziemców, a prowadzony w 4 językach). Odkąd naszymi klientami stali się cudzoziemcy/ki obserwujemy znaczny wzrost spraw z obszarów: ochrony zdrowia, szkolnictwa, bezpieczeństwa, pracy, prawa oraz interwencje kryzysowe (najczęściej o podłożu przemocowym względem kobiet). Duża część osób trafia do nas w sytuacji kiedy sprawa jest bardzo zaniedbana i trudna do szybkiego rozwiązania. Częstą przyczyną zaniedbań jest hermetyczność polskiej administracji.
Strategicznym celem działań Stowarzyszenia Homo Faber jest to by w Lublinie były przestrzegane prawa człowieka. Dla wszystkich. W opisywanym obszarze dotyczy to zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania osób z doświadczeniem migracji, tych które albo wybrały życie w Lublinie świadomie i tych, którzy znaleźli się w nim z powodu wojny, przeładowań czy nędzy w krajach swojego pochodzenia.
W opisywanym działaniu cel strategiczny brzmiał:
żyjący w Lublinie cudzoziemcy, w tym uchodźcy, w pełni korzystają z przysługujących im praw, i mają świadomość swych obowiązków.
Cele operacyjne to:
Pracowaliśmy w oparciu o metodologię przeprowadzania monitoringów praw człowieka stworzona przez Helsińską Fundację Praw człowieka.
W większości wykorzystaliśmy narzędzie badawcze z przeprowadzonego przez nas badania w 2010 r. dzięki czemu mieliśmy możliwość dokonania porównania części obszarów.
Wykorzystaliśmy metodologię Indeksu Sieci Miast Międzykulturowych Rady Europy (ICC). Lublin należy do Sieci od 2011 roku. Indeks (The Intercultural City Index) to narzędzie Sieci do pomiaru skali integracji mieszkańców. Składa się z 14 obszarów: zaangażowanie międzykulturowe, system edukacji, dzielnice, usługi publiczne, przedsiębiorczość i rynek pracy, polityka kulturalna i obywatelska, przestrzeń publiczna, mediacje i rozwiązywanie konfliktów, język, media, perspektywa międzynarodowa, inteligencja / kompetencja międzykulturowa, powitanie nowoprzybyłych, dobre rządzenie.
Monitorowane instytucje podzieliliśmy na dwie kategorie. Wynikały one z tego co i gdzie „nowi mieszkańcy” muszą zrobić, a co mogą, ale nie jest obowiązkowe. Priorytetem było też bezpieczeństwo, także w kontekście zrozumienia praw i procedur.
Przyglądaliśmy się przede wszystkim Urzędowi Miasta Lublin, wydziałom i podległym mu instytucjom, w tym instytucjom kultury, Straży Miejskiej, Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Rodzinie, Centrum Interwencji Kryzysowej, Urzędowi Pracy.
Sprawdzaliśmy działania Komendy Wojewódzkiej i Miejskiej Policji,
W ograniczonym obszarze, z racji szerokiego obszaru działań, przyglądaliśmy się pracy lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego i Kuratorium Oświaty.
Podstawą naszej pracy był opracowany przez Radę Europy Indeks Miast Międzykulturowych (ICC). Lublin jest częścią sieci europejskich miast, które za pomocą tego narzędzia poddają weryfikacji swoje zaangażowanie w budowę otwartego miasta. Stąd też nasz pomysł by przyglądać się integracji właśnie w ten sposób,- zgodny z kategoriami-obszarami tematycznymi ujętymi w indeksie.
Poniżej prezentujemy tematyczne obszary poddane naszej obserwacji wraz z odpowiadającymi za nie instytucjami:
Zaangażowanie międzykulturowe i polityki miejskie
Prezydent Miasta Lublin, Rada Miasta, poszczególni radni i radne, Biuro Obsługi Rady Miasta, Biuro Partycypacji.
Przestrzeń publiczna
Straż Miejska, Komenda Miejska Policji, Biuro Partycypacji, Zarząd Transportu Miejskiego, Wydział Kultury.
Edukacja
Wybrane szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, żłobki, przedszkola, bursy, akademiki, Wydział Oświaty i Wychowania, Kuratorium.
Dodatkowo obserwowaliśmy funkcjonowanie asysty międzykulturowej w szkole.
Dzielnice
Rady Dzielnic, Biura Obsługi Mieszkańców, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Wydział Spraw Mieszkaniowych.
Usługi publiczne
Wydział Spraw Administracyjnych, Urząd Stanu Cywilnego, Biuro Kadr UM Lublin
Przedsiębiorczość i Rynek pracy
Miejski Urząd Pracy, Wydział Strategii i Obsługi Inwestorów,
Kultura
Wydział Kultury, miejskie instytucje kultury, Wydział Sportu,
Mediacje i rozwiązywanie konfliktów
Centrum Interwencji Kryzysowej, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Biuro Obsługi Mieszkańców, Biuro Partycypacji, Miejski Urząd Pracy, Wydział Bezpieczeństwa Miasta i Zarządzania Kryzysowego, Departament Spraw Społecznych - Wydział Inicjatyw i Programów Społecznych, Biuro osób niepełnosprawnych, Kuratorium Oświaty,
Język
Nauka języków, komunikowanie w językach - Wydział Oświaty i Wychowania, Kuratorium Oświaty, Biuro Obsługi Mieszkańców,
Media
Kancelaria Prezydenta, Biuro prasowe UM,
Perspektywa międzykulturowa
Biuro Centrum Współpracy Międzynarodowej, Referat Wspierania Akademickości,
Inteligencja i kompetencje międzykulturowej
Biuro Partycypacji,
Powitanie nowo przybyłych mieszkańców w Lublinie
Biuro Obsługi Mieszkańców, Kancelaria Prezydenta.
Rządzenie, przewodnictwo, Partycypacja
Biuro Partycypacji, Młodzieżowa Rada Miasta, Rada Miasta, Biuro Rady Miasta,
Antydyskryminacja
Centrum Interwencji Kryzysowej, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Biuro Obsługi Mieszkańców, Biuro Partycypacji, Miejski Urząd Pracy, Wydział Bezpieczeństwa Miasta i Zarządzania Kryzysowego, Departament Spraw Społecznych - Wydział Inicjatyw i Programów Społecznych, Biuro osób niepełnosprawnych, Kuratorium Oświaty
Z racji głównego celu jakim jest wprowadzanie zmian, a nie szum wokół zdiagnozowanych problemów, pracujemy w poufności. Oznacza to, że nikt poza osobami kompetentnymi do poprawy sytuacji (zazwyczaj dyrektorzy/ki, kierownicy/czki danych jednostek), nie mają dostępu do naszych rekomendacji. Nie wskazuje,y w tym miejscu podmiotów, w pracy których chcielibyśmy zauważyć zmiany - będziemy dalej nad tym pracować.
Poniżej prezentujemy zuniwersalizowane główne obszary zmian, które powinny być (i często już są) wdrażane. Dzielimy się też dobrymi przykładami.
Kwestia barier językowych dotyczy wszystkich badanych instytucjach. Większość z nich zauważa problem i stara się coś zrobić. Jednak zazwyczaj efekt jest głęboko niezadowalający. Występuje albo zupełny brak tłumaczeń, albo są one dokonywane fragmentarycznie. A nawet jeśli jakiś fragment strony, poszczególne dokumenty są przetłumaczone to nie ma do nich łatwej ścieżki dostępu.
W lubelskich instytucjach nie ma praktyki przygotowywania tłumaczeń
Rekomendacja: przynajmniej podstawowe informacje powinny być tłumaczone na języki: angielski, ukraiński i rosyjski. Dotyczy to publikowanych materiałów, opisów miejsc a także stron internetowych.
Ważne by zwracać uwagę na ścieżkę dostępu, gdyż typowym błędem jest tłumaczenie materiałów, które są ukryte np. na kolejnych podstronach stron internetowych, do których nie znając języka polskiego nie da się trafić, co czyni cały wysiłek całkowicie daremnym.
Dobra praktyka: umieszczenie wyraźnych oznaczeń na górze strony internetowej by łatwo było znaleźć przetłumaczone treści.
W przypadku wielu procedur dotyczących funkcjonowania w mieście występuje konieczność pobrania, wypełnienia i złożenia dokumentów. Często sprawy dotyczą więcej niż jednego podmiotu i są współzależne. Brakuje jednak prostego wytłumaczenia całego procesu, z zaznaczeniem kto za który etap odpowiada.
Brakuje też podpowiedzi co dane, często zrozumiałe dla Polek/Polaków, sformułowanie oznacza, np. PESEL, “800 plus” itp. Osoby z innych państw, innej kultury prawnej, nie rozumieją tych pojęć. Ważne by zawsze znalazła się podpowiedź.
To samo dotyczy samego funkcjonowania w urzędach (skąd wziąć dokument, jak go wypełnić, gdzie i kiedy złożyć, itp.). Rzeczy dla większości oczywiste mogą stać się barierą nie do pokonania dla osób, które są przyzwyczajone do zupełnie innego modelu funkcjonowania instytucji.
Rekomendacja: przygotowanie i upublicznienie napisanych „prostym językiem” (wraz z tłumaczeniami) instrukcji obsługi instytucji i procedur.
Dobra praktyka: Lubelskie Biuro Obsługi Mieszkańców prowadzi przy wejściu do swojego głównego Punkt Onslugi Cudzoziemców, w którym zatrudnia porozumiewające się kilkoma osobami, i zorientowane w urzędowych procedurach osoby. Pomagają one nie tylko trafić do odpowiedniego „okienka” ale także pomagają znaleźć druk, przetłumaczyć i wypełnić formularz.
Mimo radykalnego wzrostu ilości cudzoziemskich klientów, w części instytucji wciąż codzienną praktyką jest wymaganie przychodzenia z własnym tłumaczem.
Oczywiście nie chodzi o to by każda instytucja zatrudniała sztaby tłumaczy ze wszystkich języków świata, a jedynie skupienie się na tych najpopularniejszych, którymi porozumiewa się zdecydowana większość ich klientów.
Rekomendacja 1.: obowiązkowa znajomość przez osoby mające codzienny kontakt z cudzoziemcami języków: angielskiego, ukraińskiego i rosyjskiego.
Dobra praktyka: Lubelska Straż Miejska zamierza skorzystać z zaproszenia na spotkania doszkalające (speaking club) z języka angielskiego dla swoich funkcjonariuszy, prowadzone przez żyjących w Lublinie migrantów.
W Lublinie żyje coraz więcej osób, które na co dzień używają języka angielskiego (pracują zdalnie lub w międzynarodowych zespołach, przyjeżdżają na określony czas). Osoby te nie mają potrzeby i motywacji do nauki polskiego. Często wynika to z charakteru pracy i częstej zmiany miejsca zamieszkania.
Rekomendacja.: włączenie języka angielskiego jako drugiego obowiązkowego języka, na który tłumaczone są dokumenty, procedury, zaproszenia na spotkania, wydarzenia kulturalne itp., w tym dostęp do ofert na rynku pracy.
W lubelskich szkołach uczy się oraz więcej dzieci z doświadczeniem migracji. Zazwyczaj nie miały żadnego wpływu na to do jakiej szkoły i w jakim kraju będą chodzić. To decyzja świata dorosłych.
Rekomendacja 1.: Tłumaczenia procedur, regulaminów dla rodziców, opiekunów by jak najlepiej zrozumieli jakie są zasady, prawa i obowiązki i ich, i ich dzieci.
Dobra praktyka: przygotowanie przez szkołę krótkiego (amatorskiego nagrania wideo) pokazującego dzień z życia instytucji - koniecznie z napisami w językach cudzoziemskich dzieci, które dołączają do szkoły. Napisy można też wygenerować automatycznie, jeśli wstawione zostały polskie napisy.
Rekomendacja 2.: Wprowadzenie regularnych działań integracyjnych, zarówno zespołu klasowego jak i rodziców.
Bez dania szansy ludziom na poznanie się i zrozumienie nie ma szansy na stworzenie środowiska, które posiada dobre relacje, wspiera się, umie zarządzać sytuacjami konfliktogennymi.
Rekomendacja 3.: Gruntowne przeszkolenie grona pedagogicznego z umiejętności przeciwdziałania (prewencja) i reagowania (działania reaktywne) na bullying, przemoc, wykluczenie.
Dobra praktyka: współpraca szkoły z organizacja pozarządowa wyspecjalizowaną w pracy w tym obszarze, która może pomóc w szkoleniach kadry, a także wesprze w przypadkach pojawiających się konfliktów, bullyingu.
Rekomendacja 4.: Zatrudnienie asystentek/ów międzykulturowych, jako osób, które pomogą całemu zespołowi klasowemu w lepszej integracji a dzieciom z doświadczeniem migracji w zrozumieniu treści zajęć.
Ważne by wykorzystać potencjał tych osób w szerszym, niż tylko tłumaczeniowy, zakresie.
W żadnej z monitorowanych instytucji nie ma systemowego rozwiązania zwiększającego kompetencje międzykulturowe pracowników. Niektóre instytucje korzystają z zaproszeń na szkolenia organizowane przez inne podmioty, np. organizacje pozarządowe.
Rekomendacja 1.: wprowadzenie obowiązkowych szkoleń dla wszystkich osób pracujących w danej instytucji z zakresu kompetencji międzykulturowych, w tym komunikacji międzykulturowej, poznawania wybranych grup mniejszościowych (np. narodowych czy etnicznych) z którymi jest najczęstszy kontakt.
System wdrażania i edukowania nowych pracowników.
Rekomendacja 2.: nawiązanie relacji z organizacjami (i grupami nieformalnymi) reprezentującymi „nowych mieszkańców/ki”, by mieć szansę poznać problemy, bariery, zrozumieć inną perspektywę.
W minimalnym wymiarze wystarczy uczestnictwo w grupowych spotkaniach ciał, w których uczestniczą ww. podmioty.
Cudzoziemcy zazwyczaj nie wiedzą do kogo i jakimi kanałami można się zwrócić by porozmawiać o napotkanym problemie (o różnej skali).
Rekomendacja.: Wyznaczona ze strony Urzędu Miasta osoba do kontaktu dla cudzoziemców/ek, która w odformalizowany sposób pozna problemy i wskaże do kogo można zwrócić się o pomoc.
Osoba musi posiadać kompetencje międzykulturowe oraz posługiwać się przynajmniej dwoma językami obcymi (preferowany angielski i ukraiński).
Rekomendacja: Stworzenie odformalizowanego, przyjaznego miejsca z osobami komunikującymi się w kilku językach, by w bezpieczny sposób porozmawiać o wyzwaniach związanych z doświadczeniem przemocy, hejtu, dyskryminacji. Miejsce nie powinno być prowadzone przez władze ale np. grupę zaufanych ngo, które z kolei mają dobre relacje z władzami mogącymi na zasadzie dobrej woli wypracować rozwiązania chroniące cudzoziemców przed kolejnymi przykrymi zdarzeniami.
Monitoring jest narzędziem, który służy sprawdzeniu jak jest, zrozumieniu i doprowadzeniu do rozmowy o tym jak, jeśli coś nie działa, poprawić. I to właśnie spotkania są istotą opisywanego procesu.
Zaplanowaliśmy rozmowy ze wszystkimi monitorowany podmiotami. Udało się spotkać z większością z nich. Z niektórymi nie wyszliśmy poza kurtuazyjne formy. Niewielka część odmówiła współpracy.
Nie poddajemy się. Myślimy strategicznie i liczymy, że w niedalekiej przyszłości jednak do spotkań dojdzie. Dlatego też nie piszemy publicznie kto odmówił rozmowy, nie krytykujemy, nie obwiniamy. Będziemy próbować dalej.
O zmianach udało się porozmawiać z większością monitorowanych instytucji. Wielokrotnie rozmawialiśmy z Prezydentem Miasta Krzysztofem Żukiem, jego zastępcami i sekretarzem miasta.
Byliśmy na spotkaniach z radnymi miejskimi i dzielnicowymi. Odwiedzaliśmy ich też na dyżurach, spotykaliśmy na wydarzeniach publicznych, konferencjach.
Przygotowaliśmy także seminarium dla dyrektorów wydziałów, którzy mieli okazję poznać (wideokonferencja) swoich odpowiedników z Wrocławia, Gdańska i Krakowa i podzielić się doświadczeniami z zakresu wprowadzania działań integracyjnych.
Zorganizowaliśmy też serię tematycznych spotkań dla przedstawicieli instytucji i organizacji wokół przygotowanej przez nas publikacji „Szkice do lokalnych polityk integracyjnych” https://hf.org.pl/publikacje/szkic-do-lokalnych-polityk-integracyjnych/
Omawiany, zawierający konkretne rozwiązania dokument ma stać się podstawą polityki integracyjnej. Której przyjęcie planowane jest na rok 2024.
Trudności
Mimo coraz większej rozpoznawalności naszej organizacji i naszych działań, nie wszystkie podmioty zaproszone do rozmów zdecydowały się z nami spotkać. Przykładem mogą być lubelscy radni. Wszyscy byli wielokrotnie, różnymi kanałami (maile, zaproszenia tradycyjne, telefoniczne) zachęcani do rozmów. Efekt był jednak głęboko rozczarowujący. Poza kilkoma z nich, którzy rzeczywiście wykazali chęć spotkania, uczestnictwa w rozmowach z nami bądź zgromadzonymi przez nas migrantami/kami nie udało nawiązać głębszej relacji, by usiąść i z głębszym namysłem pochylić się nad przyszłością badanych przez nas kwestii. Większość spotkań było przelotnych, zdawkowych.
Szczególne podziękowania za chęć współpracy należą się: Przewodniczącemu Rady Miasta Jarosławowi Pakule, wiceprzewodniczącemu Rady Miasta Marcinowi Nowakowi, radnym Mai Zaborowskiej, Monice Kwiatkowska, Piotr Choduń, Zbigniewowi Jurkowskiemu, Jadwidze Mach.
Inną, tym razem obiektywną, trudnością były odbywające się jesienią 2023 r. wybory parlamentarne. Zdecydowana większa osób pełniących ważne funkcje publiczne od późnej wiosny była zaangażowana w kampanię swoich środowisk politycznych. Stąd często trudno było umówić się choć na krótkie spotkanie. Poza tym, w niektórych z instytucji padał argument, że część zmian będzie zależna od wyników wyborów - zmiany będą wprowadzać już następcy.
Dużym wyzwaniem było mocno obserwowane „zmęczenie tematem”. Humanitarne kryzysy, wojna, olbrzymia grupy uchodźców, którym początkowo pomagała całkiem spora grupa Polek i Polaków, często poświęcając wszystkie swoje zasoby (czas, środki, miejsce) doprowadziła do tego, że część osób, zwłaszcza zawodowo związanych z kwestiami obsługi klienta, pomocą, edukacją spotkała się z wypaleniem. Często wiązało się to z problemami strukturalnymi, złym rozłożeniem ilości zadań, brakiem środków i ludzi do pracy. Nie oceniamy tych postaw, często je doskonale rozumiemy. Przełożyło się to jednak na niechęć do kolejnych spotkań, rozmów o integracji w szerszym znaczeniu, rozmów o wypracowywaniu rozwiązań na przyszłość. Stąd też paradoksalnie mniejsze niż dekadę wcześniej zainteresowanie tematem ze strony instytucji i ich pracowników.
Przykładem zmiany, która wskazuje jak czasami trudne bywa
Brak wpisania w swoje zakresy działań podnoszenia kompetencji międzykulturowych. Dużym krokiem jest to, że wiele insytucji przeszło z poziomu nieuświadomionej niekompetencji na poziom uświadomionej niekompetencji, jednak wbrew licznym zaproszeniom by te kompetencje wzmacniać wciąż niewiele z tego korzysta. A warto wspomnieć, że ideałem, do którego dozaymybjest to, by w wewnętrznych systemach szkoleń znalazła się omawiana tematyka.
Sukcesy
Największym sukcesem jest zauważenie przez decydentów wagi problemu, i podjęte przez nich konkretne inicjatywy. Zmiana polega nie tylko na mówieniu, że to ważna kwestia, ale wprowadzaniu konkretnych rozwiązań. Poniżej kilka przykładów.
Dzięki współpracy z Kuratorium udało się zbudować zaufanie by ujawniać przypadki przemocy rówieśniczej bazującej na uprzedzeniach etnicznych, religijnych czy narodowych.
W czasie projektu odbyło się kilkanaście takich interwencji, spotkań, szkoleń, w kilkunastu lubelskich szkołach. Kolejne w trakcie.
Z innych dających nadzieję na przyszłość rezultatów projektu warto wspomnieć o wizytach studyjnych w Gdańsku, Wrocławiu i Krakowie, w których wzięły udział osoby z instytucji publicznych, organizacji społecznych przedstawiciele/ki migrantów. Dało to szansę nie tylko na poznanie rozwiązań w innych miastach, ale też na głębsze poznanie się i zbudowanie relacji na przyszłość.
Innym narzędziem umożliwiającym głębsze poznanie problemów „nowych mieszkańców” były bezpłatne porady prawne prowadzone w czasie i miejscu dostępnych dla opisywanej grupy. Podczas 12 dyżurów pytano głównie o kwestie legalizacji pobytu, pracy, bezpieczeństwa, w tym kwestie związane z dyskryminacją ze względu na język i pochodzenie narodowe.
Migracyjna grupa konsultacyjna czyli nieformalne ciało konsultacyjne złożone z łącznie kilkunastu osób z doświadczeniem migracji (Iran, Zimbabwe, Ukraina, Syria, Rosja, Białoruś, Turcja, Indie) pozwoliło zdiagnozować kolejne obszary wymagające refleksji i wsparcia. Przykładem takiego obszaru jest funkcjonowanie coraz większej społeczności anglojęzycznej. Są to osoby, które pochodzą z różnych części świata, zajmują często wymagające wysokich kwalifikacji stanowiska, od lat mieszkają w Lublinie a pracują wyzywając języka angielskiego. Mają przez to niewielką motywację do nauki polskiego. Oczekują by w mieście, które chwali się otwartością było więcej możliwości zaangażowania się kulturalnego i społecznego używając języka angielskiego. Inną potrzeba jest stworzenie bezpiecznego punkt antydyskryminacyjnego do którego można by przyjść i w kilku językach w nieformalny sposób porozmawiać o doświadczeniu przedmowy, hejtu, dyskryminacji, i wspólnie z doradcą, najlepiej z tej samej kultury, podjąć decyzję co dalej można zrobić. Pod wpływem tej rekomendacji, jako stowarzyszenie, uruchomiliśmy taki punkt (Antidiscrimination hub), ale nie jest to rozwiązanie systemowe. Ważne by instytucje publiczne w przyszłości chciały włączyć się w tworzenie takich rozwiązań.
Inną kwestią, na którą zwracały uwagę osoby z grupy konsultacyjnej był brak jakiegokolwiek włączania nowoprzybyłych do życia miasta (nie ma materiałów, stron internetowych, spotkań, miejsc).
